De zichtbare planeten
Mercurius is de eerste helft van de maand te zien aan de ochtendhemel.
Venus en Mars zijn deze maand niet zichtbaar.
Jupiter komt steeds vroeger op, in het begin van de maand rond 20h en tegen het einde van de maand rond 18h. Hij komt hoog aan de hemel in de Tweelingen (Gemini).
Saturnus vinden we 's avonds in het zuidwesten, tegen het einde van de maand gaat de planeet al om 23h30 onder.
Kans op vallende sterren
Geminiden
Tussen 7 en 17 december zijn de Geminiden weer actief. Dit is een meteorenzwerm die trage en heldere 'vallende sterren' voortbrengt. De radiant (het punt aan de hemel van waaruit alle meteoren lijken te vertrekken) is gelegen nabij de ster Castor van het sterrenbeeld de Tweelingen.
Het maximum van deze zwerm is voorzien op zondag 14/12 in de ochtend. De meeste meteoren zullen we dus zien de nacht ervoor. De smalle maansikkel komt pas om 3h op en zal dus niet storen.
De nacht ervoor en erna zijn er ook nog Geminiden, maar minder. De radiant staat rond 2h hoog in het zuiden, dan mogen we de meeste meteoren verwachten. Deze zwerm stamt niet af van een komeet zoals de meeste andere zwermen maar van de planetoïde Phaethon.
De Japanse ruimtevaartorganisatie JAXA heeft een sonde gebouwd (Destiny) om enkele planetoïden (waaronder Phaeton) te bezoeken. Wegens een mislukte test op de lanceerbasis moet de lancering uitgesteld worden tot 2028. Het geplande bezoek aan Phaeton in 2029 blijft mogelijk.
Ursiden
Wie vorige week de Geminiden mocht gemist hebben krijgt een herkansing met de Ursiden. In de periode van 17/12 tot 26/12 is er een kleine zwerm aktief met het vluchtpunt vlak bij de Poolster, vandaar dat de zwerm de Ursiden genoemd wordt. Het maximum wordt verwacht in de namiddag van 22 december kijk dus de nacht ervoor of erna. Er is geen storend maanlicht.
De maan en planeten als wegwijzer
Donderdagochtend 4 december vanaf 4h trekt de Volle Maan door de Plejaden.
Zondag 7 december bereikt Mercurius zijn grootste westelijke elongatie. De planeet staat dan uiterst rechts van de zon, normaal een goede gelegenheid om ze 's morgens waar te nemen, laag boven de zuidoostelijke horizon rond 7h30.
Zondagavond 7 december vanaf 20h kunnen we een mooie samenstand zien met de maan, Jupiter en de sterren Castor en Pollux (Tweelingen).
Woensdagochtend 10 december om 7h30 staat de maan in de Leeuw, vlak bij de ster Regulus. Rond zonsopkomst wordt de ster door de maan bedekt.
Woensdagochtend 17 december om 8h zien we de zeer smalle maansikkel 13 graden ten westen (rechts) van Mercurius, vlak boven de zuidoostelijke horizon.
Vrijdagavond 26 december rond 17h30 zien we in het zuiden de maan op 5 graden ten westen van Saturnus, de dag nadien we de maan ten oosten van de planeet.
Begin van de winter
De astronomische winter begint precies op zondag 21 december om 16h03. Op dat moment staat de zon het meest zuidelijk ten opzichte van de hemelevenaar - de plaats waar de aardse equator, wanneer we deze als een elastiek zouden uitrekken, de hemelkoepel snijdt.
Door de schuine stand van de aardas lijkt de zon in de loop van een jaar schijnbaar heen en weer te schommelen tussen de (noordelijke) Kreeftskeerkring en de (zuidelijke) Steenbokskeerkring. Het winterseizoen heeft met andere woorden helemaal niets te maken met de afstand van de aarde tot de zon. In onze noordelijke winter bereikt die afstand zelfs haar minimum. Bedenk bovendien dat het nu volop zomer is aan het zuidelijk halfrond.
Enkele sterrenbeelden in de kijker
Walvis
Halfweg de maand december rond 21h vinden we laag boven de zuidelijke horizon het sterrenbeeld Walvis (Cetus in het Latijn). Het staat onder de Ram en de Vissen maar het bevat weinig opvallende sterren. Het stelt echter geen walvis voor maar een zeemonster (Ketos in het Grieks) dat zich gereedmaakte om de Ethiopische koningsdochter Andromeda te verslinden net voor deze door Perseus werd gered.
Winterzeshoek (een asterisme met zes sterren van verschillende sterrenbeelden)
Op het einde van de maand, rond 23u30 staat het heldere sterrenbeeld Orion pal in het zuiden. De ster rechts onderaan, Rigel maakt deel uit van de Winterzeshoek. Om de andere leden te vinden kijken we iets naar het westen en naar boven: Aldebaran (Stier), in het zenit Capella (Voerman), dan naar beneden Castor (Tweelingen), en om de figuur te sluiten Procyon (Kleine Hond) en Sirius (Grote Hond).
Let op de kleurverschillen veroorzaakt door hun verschil in oppervlaktetemperatuur: Procyon wit, Sirius en Rigel blauwwit, Aldebaran en Pollux oranje, Capella geel. Ook de linkerschouder van Orion, Betelgeuse valt op: deze heeft een roodachtige tint.
