D

Dag Met een dag drukken we normaal gesproken de tijdspanne uit van de rotatieperiode van de aarde, dus een etmaal, of 24 uur, ofwel 1440 minuten, of 86 400 seconden. Na een dag staat een ster (vrijwel) exact op dezelfde plaats aan de hemel na eenmaal rond te zijn gegaan in zijn schijnbare beweging rond de aarde. We noemen dit daarom ook wel een sterrendag. Doordat de aarde eveneens in een baan om de zon beweegt, duurt een zonnedag circa 3 minuten en 56 seconden korter dan een sterrendag.
Daglicht Met daglicht bedoelen we de periode waarin de zon zich boven de horizon bevindt. Anders dan de lengte van de dag hangt de lengte van het daglicht af van de plaats op aarde en de seizoenen. Het kenmerk van daglicht is dat er, behalve zon en maan, over het algemeen geen hemellichamen zichtbaar zijn. De periode van daglicht noemt men in de sterrenkunde schemering, de periode waarin er geen daglicht is noemen we nacht.
Dalende knoop De dalende knoop is de knoop waar de maan in zijn maandelijkse baan de ecliptica van noord naar zuid doorkruist. Tegenover de dalende knoop ligt de klimmende knoop.
Declinatie De term declinatie wordt gebruikt om de breedtegraad van een hemellichaam in het equatoriale coördinatenstelsel aan te geven. De declinatie wordt gemeten in graden, boogminuten en boogseconden. De declinatie wordt ook vaak aangeduid met de Griekse letter δ (delta). De lengtegraad in dit systeem heet rechte klimming. Door de eigenbeweging verandert de declinatie van 'vaste' objecten langzaam.
Deepsky-object Een deepsky-object is een zwak hemellichaam op grote afstand, zodat doorgaans een grote, lichtsterke telescoop of verrekijker nodig is om het object te kunnen waarnemen. Voorbeelden van deepsky-objecten zijn sterhopen, gasnevels en sterrenstelsels.
Diameter De diameter van een (rond) hemellichaam is de afmeting van de doorsnede van dat object, ofwel tweemaal zijn straal. De schijnbare diameter wordt gebruikt om de grootte van een object aan de hemel aan te geven en wordt uitgedrukt in graden, boogminuten of boogseconden. De fysieke diameter van een object drukken we meestal uit in kilometers, zonsstralen voor sterren en lichtjaren of parsecs voor bijvoorbeeld sterrenstelsels.
Dierenriem De dierenriem of zodiak is de verzameling van sterrenbeelden op de ecliptica, die hoofdzakelijk dieren voorstellen. Volgens astrologen bepaalt het sterrenbeeld waarin de zon zich bevindt op het moment dat een persoon wordt geboren, de eigenschappen van die persoon. (Die persoon 'heeft' of 'is' dan dat sterrenbeeld).
Donkere energie Nog onbekende vorm van energie die voor de versnelling van het uitdijen van het heelal zou zorgen.
Donkere materie Het heelal is waarschijnlijk als volgt samengesteld:
4% bestaat uit gewone materie: nl. vrije waterstof en helium, sterren, neutrino's en zware elementen.
23% bestaat uit donkere materie. Men weet nog niet over welke materie het gaat. Het enige wat men weet is dat het koude donkere materie moet zijn.
73% bestaat uit donkere energie. Momenteel heeft men geen idee over de inhoud van die energie. Het is iets dat direct inwerkt op de ruimte en heeft een afstotend effect.
Donkere nevels Wolken van stof en gas die de ruimte er achter verduisteren. Ze komen vooral voor in de 'schijven' van spiraalstelsels, waarin nieuwe sterren geboren worden.
Doorgang Met de doorgang of transit van een hemellichaam wordt over het algemeen de doorgang door het zuiden bedoeld, voor een waarnemer op het noordelijk halfrond (of door het noorden voor een waarnemer op het zuidelijk halfrond). Tijdens de doorgang van een object staat het in het hoogste punt aan de hemel dat die dag wordt bereikt: de culminatie.
Dopplereffect In de sterrenkunde: het effect dat als de uitzender van licht dichter bij de ontvanger komt het licht blauwer wordt, terwijl het licht steeds roder wordt naarmate de uitzender zich verwijdert. Vernoemd naar de wis- en natuurkundige Christian Doppler.
Draconische maand Een draconische maand is de tijd die de maan nodig heeft om eenmaal zijn twee knopen te doorlopen, bijvoorbeeld van klimmende knoop tot klimmende knoop. De verhouding tussen de draconische maand en de synodische maand bepaalt wanneer zonsverduisteringen en maansverduisteringen voorkomen. Een draconische maand duurt 27,212 221 dagen en wordt iedere 1000 jaar zo'n 0,33 seconden langer.
Driedubbelster Een driedubbelster is een systeem waarin drie sterren elkaar beïnvloeden door hun zwaartekracht. De meeste sterren zijn hiërarchisch en bestaan uit een dubbelster en een korte baanperiode met de derde ster ver daar vandaan in een lange baanperiode. De drie sterren kunnen elkaar beïnvloeden zoals de sterren in een dubbelster.
Driehoeksmeting Dit is een methode om afstanden van dichtbijstaande sterren te meten. De gevraagde afstand vormt een van de zijden ven aan driehoek en de straal van de Aardbaan een andere. De afstand wordt indirect gevonden door de hoeken van de driehoek te meten.
Dubbelplaneet Stelsel van twee hemellichamen die niet veel in grootte verschillen en zowel om elkaar als om een ster draaien. Een voorbeeld van een echte dubbelplaneet in ons zonnestelsel is de dwergplaneet Pluto en zijn begeleider Charon, maar ook de aarde en de maan worden soms wel als een dubbelplaneet gezien.
Dubbelster Systeem van twee of soms drie sterren die zich zeer dicht bij elkaar bevinden en om een gezamenlijk middelpunt heen draaien. Wanneer het om drie sterren gaat, wordt ook wel van een meervoudige ster gesproken. Geschat wordt dat ca. 60% van alle sterren deel uitmaakt van een dubbelster of meervoudige ster.
Dwergplaneet Hemellichaam dat om de zon draait, kleiner is dan een planeet en zijn baan om de zon niet heeft vrijgemaakt van andere objecten, terwijl het wel dankzij zijn zwaartekracht bolvormig is. De vijf momenteel bekende dwergplaneten in ons eigen zonnestelsel zijn: Ceres, Pluto, Haumea, Makemake en Eris.
Dwergster Algemene benaming voor een ster die — of sterachtig object dat — weinig licht uitstraalt. Een dwergster is een witte dwerg, een gele dwerg, rode dwerg, bruine dwerg of zwarte dwerg.