R

Radiant Het punt aan de hemel waaruit de meteoren uit een meteoorzwerm lijken te komen wordt de radiant genoemd. In werkelijkheid stralen de meteoren niet uit de radiant in alle richtingen, maar bewegen ze min of meer parallel aan elkaar. Het schijnbare uitstralen wordt veroorzaakt door het perspectief, net als treinrails die vanuit een punt aan de horizon lijken te komen.
Radiële snelheid De radiële snelheid van een 'vast' object is de beweging van het object aan de hemel in de kijkrichting, dus naar de waarnemer toe of van de waarnemer af. Dit is de radiële component van de fysieke beweging van dat object door de ruimte en wordt meestal gemeten in km/s. De schijnbare beweging van een object loodrecht op de radiële snelheid (dus in het vlak van de hemel) heet eigenbeweging.
Radioastronomie Een tak van de astronomie waarin de radiogolven die door sterren of wolken worden uitgezonden, worden bestudeerd.
Radiotelescoop Een instrument om radiogolven van sterren of satellieten op te vangen.
Randverduistering Het verschijnsel dat een hemellichaam aan de randen minder helder is dan in het midden. Dit kan verschillende oorzaken hebben afhankelijk van het soort hemellichaam (ster, planeet, maan).
Rechte klimming Klimmen kan worden begrepen als tellen. De rechte klimming is positief in de richting van de jaarlijkse schijnbare zonsbeweging tussen de sterren. Maakt samen met de declinatie (d) deel uit van de equatoriale coördinaten. Het is de hoek gevormd in rechtsdraaiende zin vanaf het lentepunt langs de hemelevenaar tot het snijpunt van de hemelmeridiaan die door het hemellichaam gaat. De rechte klimming wordt uitgedrukt in uren, minuten, seconden.
Reflectienevel Een type nevel die zelf geen licht geeft, maar zichtbaar is doordat sterlicht wordt weerkaatst. Wanneer heldere sterren licht in een gaswolk schijnen, dan kan dat licht weerkaatst worden door de grote hoeveelheden stof in zo'n wolk. De geringe grootte van de stofdeeltjes maakt dat blauw licht beter weerkaatst wordt dan rood licht, wat reflectienevels doorgaans een wat blauwige kleur geeft.
Regel Van Bode Een regel om de afstanden van de planeten tot de zon te bepalen. Deze regel heeft geen wetenschappelijke basis.
Retrograad Een buitenplaneet beweegt retrograad ('terug') tijdens zijn oppositielus, doordat de aarde de planeet in haar baan om de zon inhaalt. Op het moment dat de beweging van de planeet stopt en omkeert, is de planeet stationair. Satellieten van planeten bewegen retrograad om hun planeet, wanneer zij in de richting draaien die tegengesteld is aan de planeetrotatie.
Reuzenplaneet Zie gasplaneet.
Reuzesterren Enorme, heldere sterren, waarvan vele uitzetten.
Revolutie De beweging van een hemellichaam in haar baan.
Ringen, Ringenstelsel De gasplaneten in ons zonnestelsel hebben een stelsel van ringen die om de planeet heen draaien. Het bekendste voorbeeld vormt het ringenstelsel van Saturnus, dat al met een (goede) verrekijker zichtbaar is. De ringen bestaan uit relatief kleine rotsblokken, keien, stenen en zandkorrels, en bewegen over het algemeen in een plat vlak om de planeet — hetzelfde vlak als waarin de planeet om zijn as draait en waarin de manen om de planeet draaien. De ringen van Saturnus zijn zo dun ten opzichte van hun omvang, dat ze vanaf de aarde onzichtbaar zijn wanneer we er precies vanaf de zijkant tegenaan kijken — een zogenaamde 'ring-plane crossing'.
Rode reus Het stadium van een ster van middelgrote omvang (ca. 0.5–10 keer de massa van de zon) aan het einde van zijn levensfase. Het proces van kernfusie in de kern vermindert in intensiteit, hierdoor krimpt de kern enigszins samen met een temperatuurstijging tot gevolg, hetgeen buiten de kern weer fusiereactie veroorzaakt. Hierdoor zet de ster uit en zwelt aanzienlijk op.
Röntgenstraling Licht dat zó blauw is dat het onzichtbaar is voor mensen. Een band in het electromagnetische spectrum tussen ultraviolet en gammastraling. Röntgenfotonen zijn nog energetischer dan fotonen in ultraviolet licht, maar minder energetisch dan fotonen in gammastraling. Röntgenstraling gaat dwars door huid en spierweefsel maar wordt tegengehouden door de dichtere botten en helemaal door metaal, wat het nuttig maakt in medische toepassingen en voor het detecteren van wapens op bijv. vliegvelden.
Roodverschuiving De verschuiving van de spectraallijnen van licht naar de rode kant als gevolg van het Doppler effect. De overgrote meerderheid van de sterrenkundigen meent dat roodverschuiving een maat is voor de snelheid waarmee een bron (bijv. een melkwegstelsel) zich van ons vandaan beweegt. De systematische roodverschuiving die we meten voor alle verafstaande melkwegstelsels wordt gezien als bewijs dat het heelal uitdijt, en kan gebruikt worden om de afstand tot melkwegstelsels te bepalen.
Rotatie De draaiende beweging van een hemellichaam om haar eigen as.
Rotsplaneet Zie aardse planeet.
Ruimteweer Volgens de US National Space Weather Programme wordt 'ruimteweer' als volgt gedefinieerd: "Omstandigheden op de zon en in de zonnewind, de magnetosfeer, de ionosfeer en de thermosfeer die de werking en de betrouwbaarheid van de technologische systemen die zich in de ruimte bevinden en op aarde, kunnen beïnvloeden en die het menselijk leven of de gezondheid in gevaar kunnen brengen."